حکم اهل کتاب (قرآن)به مناسبت حضور اهل کتاب در سرزمینهای مسلمانان، خداوند متعال در قرآن کریم احکام و روش های برخورد اجتماعی و سیاسی و اقتصادی با آنان را بیان می‌کند. فهرست مندرجات۲ - ازدواج با اهل کتاب ۳ - اطاعت از اهل کتاب ۴ - بهانه جویی اهل کتاب ۵ - تبعید اهل کتاب ۶ - تصرف اموال اهل کتاب ۷ - جزیه اهل کتاب ۸ - جهاد با اهل کتاب ۹ - حقوق اهل کتاب ۱۰ - داوری برای اهل کتاب ۱۱ - دعوت از اهل کتاب ۱۲ - دوستی با اهل کتاب ۱۳ - رشد اقتصادی اهل کتاب ۱۴ - طعام اهل کتاب ۱۵ - طهارت اهل کتاب ۱۶ - مجادله با اهل کتاب ۱۷ - مدارا با اهل کتاب ۱۸ - معاشرت با اهل کتاب ۱۹ - معاهده با اهل کتاب ۲۰ - پانویس ۲۱ - منبع ۱ - احتجاج با اهل کتاباقامه حجت و تبلیغ اهل کتاب، به وسیله پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای پذیرش اسلام از سوی آنان، لازم است: «فان حاجوک فقل اسلمت وجهی لله ومن اتبعن وقل للذین اوتوا الکتـب والامیین ءاسلمتم فان اسلموا فقد اهتدوا وان تولوا فانما علیک البلـغ...؛اگر با تو، به گفتگو و ستیز برخیزند، (با آنها مجادله نکن! و) بگو: من و پیروانم، در برابر خداوند (و فرمان او)، تسلیم شده‌ایم. و به آنها که اهل کتاب هستند (یهود و نصاری) و بیسوادان (مشرکان) بگو: آیا شما هم تسلیم شده‌اید؟ اگر (در برابر فرمان و منطق حق ،) تسلیم شوند، هدایت می‌یابند، و اگر سرپیچی کنند، (نگران مباش! زیرا) بر تو، تنها ابلاغ (رسالت) است...» احتجاج مسلمانان با اهل کتاب، باید به بهترین شیوه باشد: ولا تجـدلوا اهل الکتـب الا بالتی هی احسن...با اهل کتاب جز به روشی که از همه نیکوتر است مجادله نکنید...» مسلمانان پس از روشن شدن حقیقت باید از احتجاج با اهل کتاب، خودداری کنند: فان حاجوک فقل اسلمت وجهی لله ومن اتبعن وقل للذین اوتوا الکتـب والامیین ءاسلمتم فان اسلموا فقد اهتدوا وان تولوا فانما علیک البلـغ...اگر با تو، به گفتگو و ستیز برخیزند، (با آنها مجادله نکن! و) بگو: من و پیروانم، در برابر خداوند (و فرمان او)، تسلیم شده‌ایم. و به آنها که اهل کتاب هستند ( یهود و نصاری) و بیسوادان (مشرکان) بگو: آیا شما هم تسلیم شده‌اید؟ اگر (در برابر فرمان و منطق حق،) تسلیم شوند، هدایت می‌یابند، و اگر سرپیچی کنند، (نگران مباش! زیرا) بر تو، تنها ابلاغ ( رسالت ) است...» ۲ - ازدواج با اهل کتابحکم ازدواج با اهل کتاب، ازدواج مردان مسلمان با زنان اهل کتاب جائز است به شرط اینکه عفیف باشند، هم چنین در صورت ازدواج، پرداخت مهریه آنها لازم است. ۳ - اطاعت از اهل کتابحکم اطاعت از اهل کتاب، خداوند متعال در قرآن کریم، اطاعت و پیروی مسلمانان از اهل کتاب موجب شرک و کفر است. ۴ - بهانه جویی اهل کتاببهانه جویی برخی از اهل کتاب مبنی بر نزول کتاب و نوشته‌ای بر آنان، از سوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و درخواست رؤیت خداوند از موسی (علیه السلام)، در قرآن به این صورت بیان شده است: «یسـلک اهل الکتـب ان تنزل علیهم کتـبـا من السماء فقد سالوا موسی اکبر من ذلک فقالوا ارنا الله جهرة فاخذتهم الصـعقة بظـلمهم ثم اتخذوا العجل من بعد ما جاءتهم البینـت فعفونا عن ذلک...؛اهل کتاب از تو تقاضا می‌کنند کتابی از آسمان (یکجا) بر آنها نازل کنی (در حالی که این بهانه‌ای بیش نیست) آنها از موسی بزرگتر از این را خواستند و گفتند خدا را آشکارا بما نشان بده، و به خاطر این ستم صاعقه آنها را فرو گرفت، سپس گوساله (سامری) را پس از آنهمه دلایل روشن که برای آنها آمد (به خدائی) انتخاب کردند ولی ما آنها را عفو کردیم ...» ۵ - تبعید اهل کتابحکم تبعید اهل کتاب، یهود بنی نضیر در مدینه از امکانات وسیع و تجهیزات فراوانی بهره مند بودند، به گونه‌ای که نه خودشان باور می‌کردند به این آسانی مغلوب شوند و نه دیگران، ولی از آنجا که خدا می‌خواست به همه روشن سازد که چیزی در برابر اراده او قدرت مقاومت ندارد حتی بدون آنکه جنگی رخ دهد آنها را از آن سرزمین بیرون راند. ۶ - تصرف اموال اهل کتابخداوند متعال به غنیمت درآمدن اموال اهل کتاب، در غزوه بنی قریظه به خاطر پشتیبانی آنان از مشرکان در جنگ احزاب، را جایز فرمود: «ولما رءا المؤمنون الاحزاب قالوا هـذا ما وعدنا الله ورسوله وصدق الله ورسوله وما زادهم الا‌ایمـنـا وتسلیمـا• وانزل الذین ظـهروهم من اهل الکتـب من صیاصیهم وقذف فی قلوبهم الرعب فریقـا تقتلون وتاسرون فریقـا• واورثکم ارضهم ودیـرهم وامولهم وارضـا لم تطـوها...؛هنگامی که مؤمنان، لشکر احزاب را دیدند، گفتند: این همان است که خدا و رسولش به ما وعده فرموده و خدا و رسولش راست گفته‌اند، و این موضوع جز بر ایمان و تسلیم آنها چیزی نیفزود•خداوند گروهی از اهل کتاب را که از آنها (مشرکان عرب) حمایت کردند از قلعه‌های محکمشان پائین کشید، و در دلهای آنها رعب افکند (کارشان به جائی رسید که) گروهی را به قتل می‌رساندید و گروهی را اسیر می‌کردید•و زمینها و خانه هایشان را در اختیار شما گذاشت و (همچنین) زمینی را که هرگز در آن گام ننهاده بودید ...» اموال بنی نضیر، به واسطه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پی جهاد با آنان، به تصرف مسلمین در آمد: «وما افاء الله علی رسوله منهم فما اوجفتم علیه من خیل ولا رکاب ولـکن الله یسلط رسله علی من یشاء...؛آنچه را خدا به رسولش از آنها (از یهود) بازگرداند چیزی است که شما برای به دست آوردن آن (زحمتی نکشیدید) نه اسبی تاختید و نه شتری، ولی خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلط می‌سازد...» ۷ - جزیه اهل کتابحکم جزیه اهل کتاب، جزیه یک نوع مالیات سرانه اسلامی است که به افراد تعلق می‌گیرد، نه بر اموال و اراضی، و به تعبیر دیگر مالیات سرانه سالانه است که اهل کتاب با پرداخت مبلغ ناچیزی در سال از تمام مزایای حکومت اسلامی استفاده می‌کنند، و با مسلمانان برابر می‌شوند، در حالی که در متن حوادث و در برابر خطرات قرار ندارند. ۸ - جهاد با اهل کتابحکم جهاد با اهل کتاب، دشمنی اهل کتاب با خدا و رسول (صلیاللهعلیهوآلهوسلم)، پشتیبانی یهود بنی قریظه از مشرکان، ایمان نداشتن به خدا و رسول (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) و پایبند نبودن به دین حق از جمله عوامل مشروعیت جهاد با اهل کتاب بود. ۹ - حقوق اهل کتابحکم حقوق اهل کتاب، در صورتی که اهل کتاب اسلام بیاورند و یا تعهدات جامعه اسلامی را بپذیرند، دارای حقوقی می‌شوند که مسلمانان ملزم به رعایت آن حقوق هستند. ۱۰ - داوری برای اهل کتابحکم داوری برای اهل کتاب، خداوند متعال در قرآن کریم به مسلمانان دستور فرموده در صورت داوری میان اهل کتاب ، بر اساس احکام قرآن، حکم کنند و از هوا و هوس و امیال آنان پیروی نکنند. ۱۱ - دعوت از اهل کتابحکم دعوت از اهل کتاب، خداوند متعال پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را مأمور کرد تا از اهل کتاب ، نسبت به توحید و پرهیز از شرک ، دعوت نماید و ایشان را از غلو در دین نهی کند. ۱۲ - دوستی با اهل کتابحکم دوستی با اهل کتاب، خداوند متعال در قرآن کریم مسلمانان را از دوستی با اهل کتاب که دین را به سخریه می‌گیرند، برحذر داشته است. ۱۳ - رشد اقتصادی اهل کتابجلوگیری از توسعه و رشد اقتصادی متجاوزان اهل کتاب و تا مرحله به مسکنت و درماندگی کشاندن آنها، در جامع اسلامی لازم است: «ضربت علیهم الذلة این ماثقفوا... وضربت علیهم المسکنة... ذلک بما عصوا وکانوا یعتدون؛آنها هر کجا یافت شوند مهر ذلت بر آنان خورده است... و مهر بیچارگی بر آنها زده شده، چرا که آنها به آیات خدا کفر می‌ورزند و پیامبران را به ناحق می‌کشند اینها به خاطر آن است که گناه می‌کنند و (به حقوق دگران) تجاوز می‌نمودند.» (بنا بر یک تفسیر، جمله «ضربت...» تشریعی است، نه اخبار از امر خارجی.) ۱۴ - طعام اهل کتابحکم طعام اهل کتاب، بیشتر مفسران و دانشمندان اهل سنت ، معتقدند که طعام اهل کتاب ، هر نوع طعامی را شامل می‌شود، خواه گوشت حیواناتی باشد که به دست خود آنها ذبح شده و یا غیر آن، ولی اکثریت قاطع مفسران و فقهای شیعه بر این عقیده‌اند که منظور از آن غیر از گوشتهائی است که ذبیحه آنها باشد. ۱۵ - طهارت اهل کتابحکم طهارت اهل کتاب، آیه با کلمه «الیوم» آغاز شده تا دوباره این منت را به رخ بندگان مؤمن خود بکشد، که طیبات را برای آنان حلال کرده آنگاه فرموده طعام اهل کتاب و زنان پاکدامن ایشان نیز از طیبات است. ۱۶ - مجادله با اهل کتابحکم مجادله با اهل کتاب، خداوند متعال در قرآن کریم به پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) دستور می‌دهد که از مجادله با اهل کتاب بپرهیزد، و می‌فرماید با آنها مجادله مکن، مگر به طریقی که بهترین طریق مجادله بوده باشد، و از آن بهتر تصور و امکان نداشته باشد و مجادله وقتی نیکو به شمار می‌رود، که با درشتخویی و طعنه و اهانت همراه نباشد. ۱۷ - مدارا با اهل کتابحکم مدارا با اهل کتاب، بسیاری از اهل کتاب مخصوصا یهود بودند که تنها به این قناعت که خود آئین اسلام را نپذیرند بلکه اصرار داشتند که مؤمنان نیز از ایمانشان باز گردند، و انگیزه آنان در این امر چیزی جز حسد نبود، در اینجا قرآن به مسلمانان دستور می‌دهد که در برابر این تلاشهای انحرافی و ویرانگر شما آنها را عفو کنید و گذشت نمائید تا خدا فرمان خودش را بفرستد. ۱۸ - معاشرت با اهل کتابحکم معاشرت با اهل کتاب، خدای تعالی مسلمانان را از معاشرت و آمیزش و تماس گرفتن و دوستی کردن با اهل کتاب شدیدا نهی فرموده بود، ولی بعدها با ثبات مسلمانان و شکل گیری جامعه اسلامی این محدودیتها لغو گردید. ۱۹ - معاهده با اهل کتابحکم معاهده با اهل کتاب، در صورتی که اهل کتاب اسلام بیاورند و یا تعهدات جامعه اسلامی را بپذیرند، دارای حقوقی می‌شوند که مسلمانان ملزم به رعایت آن حقوق هستند. ۲۰ - پانویس۲۱ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۱، ص۲۰۸، برگرفته از مقاله «حکم اهل کتاب». رده‌های این صفحه : اهل کتاب | موضوعات قرآنی
|